Klopt ‘dat klopt als een bus’ ook als een bus?
Balen als een stekker en kloppen als een bus. Een greep uit de onsamenhangende uitdrukkingenbak waarvan niemand echt weet waar ze vandaan komen. Want heb je ooit bedacht dat uitgerekend een bus in dit geheel de belichaming is van juistheid? En waarom klopt iets als het juist is? Ik ging op onderzoek uit.
Klinkt aannemelijk
Het antwoord op de vraag of ‘dat klopt als een bus’ ook klopt als een bus is: ja. Simpelweg betekent de uitdrukking namelijk dat iets de waarheid is. Dus als je zegt dat Willem-Alexander de koning van Nederland is, dan klopt dat als een bus. Of wanneer je beweert dat broccoli groen is, klopt dit wederom als een bus. Duidelijk. Maar echt bevredigend is het niet.
Alles voor een glimlach
Daarom eerst een klein stukje geschiedenis. In de 16e eeuw gebruikte men ‘sluiten als een bus’ namelijk al als beeldspraak voor een goed opgemaakte rekening of een goede redenering. Oorspronkelijk verwees de bus naar een goed afsluitbare bewaardoos waar je bijvoorbeeld koffie, rijstwafels of havermout in bewaart. Dus niet het vervoermiddel, waar ik ook tot zojuist vanuit ging. Daar ga je Coolblue.
Het cirkeltje rond
Pas vanaf eind 19e eeuw duikt ‘kloppen’ als ‘overeenstemmen’ of ‘juist zijn’ voor het eerst in de Nederlandse taal op. Deze betekenis is naar het schijnt vanuit de periode in Nederlands-Indië ons vocabulaire binnengedrongen. Zo lijkt Multatuli een vroege gebruiker van het woord te zijn. Maar dan zijn we er nog niet, want het figuurlijke ‘kloppen’ (een hart is in orde zolang het klopt) wordt rond 1950 aangevuld met ‘een zwerende vinger’ (die je fysiek voelt kloppen). De uitdrukking ‘dat klopt als een zwerende vinger’ verrijkte al snel onze taal. Nu lijkt het erop – zonder dat hier feitelijk bewijs voor is – dat ‘het klopt als een bus’ een contaminatie is van ‘het sluit als een bus’ en ‘het klopt als een zwerende vinger’.
Of dit stukje geschiedenis nou klopt als een bus of niet, de zegswijze is sinds 1995 officieel opgenomen in de Van Dale. Puur en alleen omdat deze vorm sinds eind 20e eeuw het meest ingeburgerd raakte. En dit mini-onderzoek laat ons weer eens zien hoe dynamisch taal eigenlijk is.