Waarom verdwijnen bepaalde woorden van het toneel?
Taal leeft. Elke dag verrijken nieuwe woorden ons vocabulaire en raken oude in de vergetelheid. Tot ze uiteindelijk volledig van het toneel verdwijnen. Want wie staat er tegenwoordig nog op een geitenfuif of vraagt een ander om een amerijtje? Het is een constant komen en gaan van woorden. Maar waarom verdwijnen woorden eigenlijk?
Kwartje kennis
Gemiddeld beschikken we over een woordenschat van 42.000 woorden, amper een kwart van de Dikke Van Dale die er zo’n 250.000 beslaat. En wanneer meerdere mensen bepaalde woorden niet of nauwelijks gebruiken, verstoffen ze tot ze uit het woordenboek verdwijnen en uiteindelijk geen onderdeel meer uitmaken van de Nederlandse taal. Een logisch proces want waar de wereld verandert, verandert taal mee.
Uitstervend ras
Zo is een van de belangrijkste verdwijnredenen dat woorden verwijzen naar een individu, object of gebruik wat niet meer bestaat. Denk bijvoorbeeld aan drinkpenningen. Ook wel: drinkgeld, de voorloper van fooi zoals we dat nu kennen. Of de augurkiesman, de handelaar in zure bommen, augurken en komkommers, zien we niet meer over straat lopen. De significantie van deze woorden sterft uit, samen met het woord. We raken veel woorden dus kwijt aan de ontwikkeling van de samenleving. Met de komst van de industrie verdwenen veel agrarische processen en gereedschappen en dus woorden.
Met de tijd mee
Ook de huidige tijdsgeest speelt in dit proces een grote rol. Neem de negerzoen. Deze lekkernij – een klein rond koekje met een bol van schuim gehuld in chocolade – was zo veel meer dan dat. Het woord verwijst namelijk naar een donkere periode uit de Nederlandse geschiedenis en is hiermee te kwalificeren als racistisch. Na veel protest veranderde in 2006 de naam van het gebakje naar zoen en verdween de beledigende voorganger officieel uit het woordenboek. Toch duurt het vaak even voordat woorden volledig uit ons vocabulaire verdwijnen en kan het zijn dat je ‘m sporadisch nog tegenkomt.
Goed aanpassingsvermogen
En als afsluiter komt daar Darwin om de hoek kijken. Want net als bij soorten geldt hier dat niet de sterksten maar de best aangepaste woorden overleven. Die ga ik je uitleggen. Taal is zoals je weet essentieel in onze dagelijkse communicatie en doelmatig, duidelijk woordgebruik dus ook. Ons kikkertaaltje telt talloze synoniemen die zonder problemen naast elkaar bestaan tot het moment dat er een verliest in populariteit. Gebruik je te veel onbekende of moeilijke woorden gebruikt, dan haken mensen af. Zo is pleziermeid gaandeweg vervangen door sekswerker en won sloddervos het van floddervos. Een woord kan dus nog zo fraai of betekenisvol zijn, het sterft uit als er een beter alternatief is.