Waarom baal je eigenlijk als een stekker?
Iedereen heeft wel eens een slechte dag. Brug open, band lek of een plensbui precies als jij op de fiets stapt. Nou dan baal je als een stekker! Maar eigenlijk best gek, balen als een stekker. Iets op je bord krijgen of over de schutting gooien, daar kan ik de logica van inzien. Maar waarom balen als een stekker?
Balen tabak
Voor het antwoord op deze vraag moeten we terug in de tijd. Namelijk naar de 17e eeuw toen het woord tabak iets goeds of moois aanduidde. De ironische tegenhanger ik heb er tabak van gebruikte men voor minder leuke zaken. En tabak – zoals je wellicht kunt raden – werd net als bijvoorbeeld stro vervoerd in balen. Om de uitdrukking tabak meer lading te geven werd balen toegevoegd. Wanneer iemand er de balen tabak van had, bevonden diegene zich in een vervelende situatie. De uitdrukking werd naarmate de jaren verstreken steeds een beetje korter. Van ergens de balen van hebben tot enkel het woord balen dat geherinterpreteerd werd als werkwoord. Een woord dat vooral in het Nederlands-Indische leger veel gebruikt werd.
Zeemanstaal
Om deze verkorte uitdrukking – vermomd als werkwoord – kracht bij te zetten, werden er doodleuk meer woorden aan toegevoegd. Zo baalde men vroeger niet als een stekker, maar als een stier. Een uitspraak die op haar beurt voortkomt uit de zeemansuitdrukking het land hebben als een stier. Lekker ingewikkeld he? Nog even volhouden, we zijn er bijna! Als we het eerste deel – het land hebben – even vrij vertalen kunnen we zeggen dat een zeeman op het land zich ontstemd of ontevreden voelt – met andere woorden: hij baalt. De toevoeging van een stier in het tweede deel van de uitdrukking komt van de associatie met het boerenland waar vee te vinden was. Samen vormde dit de basis voor balen als een stier.
Lekker tegendraads
Wanneer we dan het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale openslaan, zien we dat balen als een stekker de balorige – ook wel tegendraadse – variant is van deze eerdere uitdrukking. Nu hoor ik je denken: leuk hoor allemaal, maar waarom nou stekker? Geloof het of niet, daar is geen antwoord op. Deze wondere reis door de tijd en letterkunde laat zien dat er absoluut iets zo veranderlijk is als het weer, namelijk de Nederlandse taal.